Wszyscy śledzimy medialne doniesienia sytuacji w Odrze i zadajemy sobie pytania: jak do tego doszło, kto za to odpowiada i dlaczego nie mamy jeszcze jednoznacznej odpowiedzi, co zatruło rzekę na tak szeroką skalę? Mamy przecież XXI wiek!
Odra — odpowiednia próbka kluczem do sukcesu
Zgodnie z maksymą, która rozpoczyna artykuł, woda w rzece cały czas płynie. Jeśli pojawiła się substancja toksyczna w rzece Odra i miało to charakter incydentalny, chociażby w postaci niekontrolowanego zrzutu ścieków (co mogło wpłynąć na organizmy żyjące w rzece), trzeba pamiętać, że dane substancje nie pozostają w miejscu wystąpienia, a przemieszczają się zgodnie z nurtem rzeki. Zatem, jeśli po kilku dniach obserwujemy śnięte ryby, oznacza to, że zanieczyszczenie w tym miejscu zostało już znacząco rozcieńczone napływającą stale wodą. Pobieranie próbki z miejsca śnięcia ryb w odstępie czasu wynoszącym kilkanaście dni może niewiele wnieść do rozwiązania sprawy, gdyż zanieczyszczenia będą po prostu wypłukane. Rozwiązaniem byłoby określenie prędkości nurtu rzeki i próba „złapania” wody kilka/kilkanaście kilometrów dalej.
Środowiskowe CSI – czy istnieją takie możliwości?
Badania laboratoryjne możemy podzielić na wiele kategorii. W tym przypadku zaproponowałbym podziały na: jakościowe vs. ilościowe i akredytowane vs. nieakredytowane.
Pierwsze z nich, czyli metody jakościowe i ilościowe, pozwalają nam stwierdzić, czy substancja występuje lub nie. Zastosowanie takiej metody najczęściej obserwujemy w kryminalnych serialach – zadajemy sobie pytanie, czy w tym przypadku też tak nie można? Najczęściej stosowanymi analizatorami pracującymi w ten sposób (metoda jakościowa) są chromatografy z detekcją masy (GC-MS/MS, LC-MS/MS [1]). Wadą tego typu analiz jest jednak brak informacji o stężeniu substancji. Stwierdzamy jej obecność, jednak nie wiemy, ile się jej znajduje w próbce. Wymaga to zatem przeprowadzenia dodatkowej analizy w kierunku konkretnej substancji, aby określić jej ilość. Mając tę informację, możemy zastanowić się, czy stwierdzony poziom stężenia mógł wywołać taki skutek dla środowiska.
Dlaczego akredytacja badań będzie odgrywała ważną rolę?
Wykryte substancje mogą prowadzić do niewielu miejsc czy zakładów produkcyjnych, będąc poszlaką prowadzącą do sprawcy. O winie zadecyduje sąd na podstawie zgromadzonych dowodów. Zgodnie z polskim prawodawstwem w obszarze środowiskowym wymagany jest akredytowany pobór, jak i badania próbek. Wobec tego już na samym początku musimy zadbać o jakość naszych badań. Badania ilościowe w Polsce zwykle nie są akredytowane. Dlatego też potrzeba czasu, aby potwierdzić uzyskane wyniki dodatkowymi, akredytowanymi badaniami, które pozwolą wykryć te substancje i określić, czy są one powodem zaistniałej sytuacji.
Laboratorium środowiskowe SGS Polska specjalizuje się w oznaczeniach substancji biogennych, metali, zanieczyszczeń organicznych takich jak: pestycydy, WWA, BTEX, LZO, substancje ropopochodne, jak i zanieczyszczenia mikrobiologiczne.
Pełny zakres działalności przedstawia nasz certyfikat akredytacji.
[1] GC-MS/MS – chromatograf gazowy z detekcją mas wyposażony w potrójny kwadrupol/ LC-MS/MS – chromatograf cieczowy fazy nadkrytycznej z detekcją mas wyposażony w potrójny kwadrupol
Marcin Kuś, kierownik Laboratorium Środowiskowego SGS w Pszczynie i ekspert SGS Polska
Jeśli chciałbyś/chciałabyświedzieć, czy Twoja woda spełnia normy przydatności do spożycia – zamów badanie w naszym laboratorium. Nasi eksperci pomogą w interpretacji wyników.